نوسینی مایکڵ ڕوبن، لە ئینگلیزەوە.
کاتێ دێتە سەر هەڵسوکەوتی سەیر و بێ ئەقڵانەی سەرانی دنیا، ئەکرێ کیم جۆن ئون سەرۆکی هەموان بێت بەڵام ئەم بەهرەیە قوڵە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا: موعەمەر قەزافی قیژ و قاوی بەلاوەبوو. وتارەکانی ناو یوئێنی سەبری پێویست بوو هەم بۆ گوێگران هەم بۆ خۆشی. حەرەسی تایبەتی ژنی لە چواردەوری خۆی کۆ ئەکردەوە و گۆڕینی جەستەشی پێشبڕکێی لەگەڵ مایکڵ جاکسن ئەکرد. کوڕەکەی قەزافی، حەنیبال کوڕی باوکی خۆی بوو، دوای ئەوەی خۆی و ژنەکەی لە ئوتێلێکی سویسرا لە دوو خادمەیان دابوو، دەستگیرکرا. ئەنجامی حەیاچوونەکەش ئەوەبوو کە قەزافی داوایکرد جیهاد دژی سویسرا دەستپێبکرێت.
قەزافی، بە دڵنیاییەوە، تەنها نەبوو. سەدام حوسێن ئەکرێ وەحشی بووبێت، بەڵام شێت نەبوو، سارد و لەسەرخۆ بوو، حساباتی ئەکرد، بێ ڕەحم بوو، بەڵام بە بەراورد بە عودەی کوڕی کابرایەکی سالم بوو. ئیستغلالکردنەکانی عودەی چاک زانراون، تەعەداکەر و بکوژ و سایکۆ بوو. کاتێ تیپی تۆپی پێی ئێراق یاریەکیان دۆڕاند، تێهەڵدانی کردن. ئەشکەنجەدان بۆ ئەو شتیکی خۆش بوو.
ڕەجەب تەیب ئەردۆغان دەوری قەزافی ئەبینێ لە تەخشان و پەخشانکردندا. کابرایەکە بێ شەرمانە گەندەڵە، بێ ڕووە و موئامەرەکەرە. لە کاتێکدا زۆر دەسەڵاتدار ئەکرێ دیکتاتۆر وە/یا دوژمنکار بن، ئەردۆغان تا دێ زیاتر شێتتر ئەبێت.
خانەوادەی پاشایەتی سعودیە بەدناوانە خۆیان جیا کردۆتەوە، بەڵام زۆرێک لە شازادەکانیان کەمترین پەرژینی قیەمن لەپشت پەردەوە. تەنها یەک شازادەی سعودی ٢١٠٠ باڵندەی کوشتوە کە مەترسی لەناوچوونیان لەسەرە کاتێ لە گەڕان بوو لە پاکستان. لە ڕاستیا بۆخۆی سەفەر بۆ پاکستان بۆ بەسەربردنی گەشتێک شتێکی ئاقڵانە نیە. کەسانی تری خانەوادەی شا تۆمەتبارن بە شتی زۆر خراپتر.
هەتا لە کوردستانی ئێراقیش، لە کاتێکدا ئەوترێ مێرگێکی ئارامە، شێتێتیەکی یەکجار زۆری تیایە. سەرۆکی پێشوو جەلال تاڵەبانی لە ڕاستیدا پاڤێڵی کوڕە گەورەی نەفی کرد بۆ لەندەن لە ترسی هەڵسوکەوتی وا تێکچوو، وە سەرۆکی هەرێمی کوردستان مەسعود بەرزانی مەسر و مەنسوری کوڕی قومار بە ناوبانگی عودەیەوە ئەکەن. خەڵک ناچێ پەلاماری خێزانێکی کێبڕکێکەر بدا لە عیادەیەکی داندا لە ڤێرجینیا، خەڵکی زۆر کەمتریش بە بزواندنی ئەوان هەڵسوکەوت ئەکەن.
کەواتە بۆچی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەک تەنها بۆتە ناوچەیەک بۆ دیکتاتۆر، بەڵکە ناوچەیەکی شێت؟ لەژێر سەدام حوسێندا نوکتەیەک هەبوو لەسەر ماستاوچێتی و هەڵەنەکردنی سەرۆکدا: گوایە طارق عەزیز قسەی کردبوو لە پرێس کۆنفرانسێکدا کە تیایدا ڕۆژنامەنوسێ پرسیار ئەکات و ئەڵێ ئایا فیل ئەفڕێ. وەڵامی ئەداتەوە ئەڵێ “بەدڵنیاییەوە نەخێر”، ئەنجا ڕۆژنامەنوسیکی تر ئاگاداری ئەکاتەوە کەوا سەدام حوسێن وتویەتی فیل ئەفڕێت. بەبێ ئەوەی خۆی تێک بدا، طارق عەزیز ئەڵێ، “بەڵێ ئەفڕێ بەڵام بەخاوی”. لە وەزعێکی ئاوادا، ئەردۆغان بوە بەجێگرەوەی سەدام وەک مامۆستای فڕینی فیل، هیچ ڕۆژنامەنوسێ بە سوڵتان ناڵێ جلی لەبەردا نیە [نمونەی ئیمپراتۆرەکەی مەبەستە نوسەر لێرە بخوێنەوە] نیە چونکە ئەکرێ ڕۆژنامەکەی داخرێ و خێزانەکەی بگیرێت.
هۆکاری دیکەش هەن، بە تایبەتی کاتێ دێینە سەر باسی مناڵەکانیان. ئەو وڵاتانە چەندە سەرۆکەکانیان بانگەشەی کرانەوە و دیموکراتیەتیان بۆ بکرێ، خێزان هێشتا تیایاندا گەورەیە. کاربەدەستان ماستاوچی لەدەوری خۆیان کۆ ئەکەنەوە کە سوێند بۆ هەموو جوڵەیەکیان ئەخۆن.
ئەگەر قەزافی، بەرزانی، سعودی لەسەر خەتەکەت بن پێویست ناکا هەرگیز داوای لێبوردن بکەیت.
دوو جۆر سەرۆک هەبوون، دابڕاو لەیەکتر، یەکێکیان سەرۆکی وڵات و کۆمەڵگا و ئەویتر هی خێزان. وڵات تەنها جێگای یاریکردنە و خراپترین زوڵم ئەکرێ بە پارە داپۆشرێت. پارە، هێز، وە ناوبانگ کاتێ تێکەڵ ئەکرێن ئەبێت ئاوێتەیەکی ناجێگیر.
سەرۆکی وەک قەزافی و بەرزانی ئەکرێ خۆیان بە بیرمەندی گەورە بزانن یا کاربەدەست، بەڵام ئەکرێ باوکێکی بێهێز بن، ڕێگا بدەن مناڵەکانیان گەورەببن لە ناو خزمەتکارانێکدا کە هەموو پێداویستیەکیان بۆ دابین ئەکەن، هەروەها ڕێزگرتن لە سەرۆکەکە تێکەڵ ئەکەن بە گوێڕایەڵی تەواو بۆ مناڵەکەی. سنورەکان لەخۆوە و کورتخایەن و لەڕووی ئەخلاقیەوە ئیختیارین.
هیچ یاسایەکی خێرا و زبر نیە، وە تاکیش بە دڵنیاییەوە گرنگە لایان. قوسەی ئەکرێ خراپ بووبێ، بەڵام وەک عودەی نەبوو، قوباد وەک پاڤێڵ نیە، هەموو شازادەیەکی سعودیش سایکۆ نیە، بە دەرزەن تیایاندا کەوا تەنها و تەنها دراوە بەدەمیانەوە.
لەهەموی خراپ و خراپتر ئەوەیە کەوا موعتادی هۆڵیوود بوون. کیم جۆنگ ئون، بۆ نمونە، بەناوبانگە بە ئالوودەبوون بە هۆڵیودەوە. خانمی یەکەم ئەسما ئەسەد دەمەتەقەیان بوو لەگەڵ برات پیت و ئەنجلینجا جولی. شا عەبدوڵای دوەمی ئەردەن بەڵێ ناچێتە ناو هەمان قاڵبەوە، بەڵام دیکتاتۆرە – وە خراپ حەزی لە ستار ترێکە. بۆی هەیە، کەواتە، لێکچوونێک هەیە لەنێوان ئەو شێتبوونەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە لەگەڵ مناڵانی هۆڵیوود. کە بەناوبانگ بوویت و چواردەورت بە ماستاوچی گیرابێت سەری لە زۆر ئەستێرەی مناڵ شێواندوە بەڵام نەک هەموو. بۆ هەموو لیندزی لۆهانێک [دوای سێ مانگ لە چاک بوونەوە لە ئالوودەبوون دیستان ئەخواتەوە لە هەواڵەکەدا] مایم بیالیکێک [ئەکتەر لە هەمانکاتدا نوسەر و توێژەرەوە لە بواری زانستی دەماردا] هەیە، بۆ هەموو ماکۆڵی کوڵکینێ هەمیشە ڕۆن هاواردێ هەیە. کەلتور، پەروەردە، وە بەها گرنگە.
کەوابێ چەندە تراژیدیە کە لەودیو شەڕ، تیرۆریزم و ئەگەری داڕووخانی ئابوریەوە، ئەو هەموو ماستاوچێتیە، گەندەڵی، وە حەسانەی یاسایی وایکردوە زۆرێک لە سەرۆکەکانی ئێستا و داهاتووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوون بە ئەکتەرەکانی فیلمی دیفرێنت سترۆکس [هێڵی جیاواز کە سێ ئەکتەری منداڵی هۆڵیود ڕۆڵیان تێدا بینی، گەورەبوون هەرسێکیان تاوانکار دەرچوون].
تێبینی: ناو کەوانە چوارگۆشەکان [] زیادکراوی وەرگێڕانە
بڵۆگی لائق 
