هەڵبەت بەڵگەی تر هەیە، بەڵام فەرموو ببینە کە منداڵ و گەنجانی وڵاتانی جیاواز لەوەی کە ناویان ناوە “ئۆڵۆمپیاتی تورکی” ئەبرێن بۆ سەر قەبری ئەتاتورک. بۆخۆی ئەو ئۆڵۆمپیاتە لە نوسینێکی تردا باسی ئەکەم. بەڵام گرنگ ئەوەیە بتوانم بنوسم ئەو ڤیدیۆیە تەنها ڕوداوێکی یەکجاری نیە و بەڵکو کردارێکی سیستەماتیکی دووبارە بوەوەیە. پێم خۆش نیە تەواو بەڵگەکان بخەمە ڕوو بەڵام لە کوردستانەکەی تۆشەوە ئێمەشیان برد. ئەوەندە بەسە.
پرسیاری ئەوەی کە “من بۆچی ڕۆشتم” بە دڵی خۆت وەڵام بدەرەوە. لە ناشیرینترین جنێوەوە تا ئەوپەڕی عوزر هێنانەوە هەمویم قەبوڵە. بۆیە باسی ئاوەیان ناکەین. بگرە سودێکی گەورەی ئەوەیە ئەوەتا یەکێ لە گرنگترین پرسیارەکان سەبارەت بە مەکتەبەکانی فەتحوڵا گولەن بە دوای خۆیا پەلکێش ئەکات.
لەمە گرنگتر کە لەسەری ڕاوەستم ئەوەیە، ئەم جۆرە وردە کارانەی خزمەتەکەی مامۆستا فەتحوڵا لەلایەن هەندێ کەسەوە گرنگی پێ نادرێ، چونکە ئەکرێ خەڵکانی تری دنیا ئەو جۆرە تەماشاکردنەیان نەبێ بۆ ئەتاتورک. بگرەئەکرێ بە کارێکی جوانی بزانن و بەڕێزگرتنی بزانن لە سەرۆکێک کە بۆ سەربەخۆیی جەنگاوە. بۆیە ئەکرێ تەنها ئێمە بین ئەم پرسیارە بکەین، بەڵام دواتر باسی ئەکەم کە لە ڕاستیدا نەخێر شتەکە بۆ هەموان وەک یەکە.
گومانم نیە لەوەی فەتحوڵا گولەن ئەتاتورک بە کابرایەکی بێ دین ئەزانێ و ئەو چاوپێکەوتنەشی لە تەلەفزیۆن لەگەڵ کابرای میدیاکار، نامەوێ ناوی بهێنم، کە لە شەوی خەڵاتەکەی کایا کردی بە هەرا، بە لای منەوە وەک بردنی قوتابی وایە بۆسەر گۆڕەکەی. بە لایەکی تردا تەماشای کاندیدی سەرۆکایەتی جەهەپە و مەهەپە بکە، ئیحسان ئۆغڵوو، ئیتر ئەزانی کە ئەتاتورک و ئیسلام زۆر شتیان یەک ئەگرێتەوە لای تورکەکان. دیسان ئەکرێ هەق بدرێ بەوان کە ئەتاتورک هەرچۆنێک بێت سەرۆکێکی گەورەی ئەوانە.
هەرچەندە ڕەگ داکوتانی زاراوەی “ئیشق” لە ئەدەبیاتی بەڕێز گولەندا پرسیاری گەورەتر لەمە بەدوای خۆیدا ڕا ئە ئەکێشێت.
بەڵام لێرە تەنها باسی ئەو کردارەی ئەوان ئەکەین. وە ئیتر پرسیارەکە ئاسانتر ئەبێت چونکە وا دا ئەنێین کە فەتحوڵا گولەنیش وەک من سەروچاوی ئەتاتورکی ناوێت، کەواتە بۆچی ئەبێت قوتابی ببەن بۆسەر گڵکۆکەی؟ وەڵامەکەش ئاسانتر ئەبێت:
چی لەوە گەورەتر هەیە بکرێ کە نیشانی بدەن ئەوان لە هەموو دنیا خزمەتی تورک و تورکایەتیەکەی ئەتاتورک ئەکەن؟ هیچ.
بەڵام وەڵامەکە شتێکی تەواو نیە. من هێشتا ئەو تۆمەتبار (تاوانبار) ئەکەم بەوەی کە خزمەتی تورک و تورکایەتی ئەکەن. با بڵێین ئەویش وانیە، با بڵێین فەتحوڵا گولەن هەم شوێنکەوتوی ئەتاتورک نیە و هەم لە نیهال ئاتسز و ئەڵپئەرسلان تورکەشەوە هیچ فێرنەبوە. باشە لە ڕوانگەی ئەخلاقیەوە (ئەخلاق بە گشتی نەک زاراوە تەسکە کوردیەکە، “ئەثیکس”ی ئینگلیزی و اخلاق بە عەرەبی) بۆچی بڕۆیتە سەر قەبری کابرایەک کە بکوژی باپیری ئەو منداڵانەیە لەگەڵ خۆت بردوتن ئەگەر بەڕاستی ڕقت لێیەتی؟ هێشتا وەڵامەکە زۆر ئاسانە:
لەبەر ئەوەی مەکتەبێک زیاتر بکاتەوە.
ئا لێرەدایە کە ئەبێ پرەنسیپێک بەسەر بەڕێز گولەندا بسەپێنین، چونکە ئەو لەبەر گریاندنی خەڵک بواری بیرکردنەوە نادات پێمان. ئایا بەڕاست “ئامانجەکە ئەبێ وەک وەسیلەکە عادلانە بێت؟” وەک خۆی بانگەشەی بۆ ئەکات. یان مەکیاڤێلیانەیە و “ئامانج موبەرری وەسیلەیە”؟ بردنی قوتابی بۆسەر قەبری ئەتاتورک وەسیلەیەکە بۆ ئەوەی پشتیوانی زیاتر بکرێن بە تایبەتی مەعنەوی. ئاخر ڕوونکردنەوەی تری نیە، قسەکانی خۆیان کە “ئەوان ناچارن لە تورکیا هەندێ شتی تر هەیە بیکەن” هیچ پاساوێکی ئەخلاقی نیە.
ئەم جۆرە بیرکردنەوە و لێکۆڵینەوەیە لە شتانی وردی وەک زاراوەی “ئیشق”، بردنی قوتابی بۆ سەر قەبری ئەتاتورک، گرنگنی دان بە میدیا، هەڵبژاردنی جۆری تەلەبە و زۆر خەسڵەتی تری خزمەت کە ئەمانباتە سەر پرسیاری گەورەتر: ئایا فێرکردنی تورکی و ناساندنی تورکیا، وەسیلەیە یان غایە؟ کە دیسان لای من ڕوونە کە فێرکردنی تورکی و خزمەتکردنی زمانی تورکی غایەکەیە. بەڵام ئەمەیان بۆ بابەتێکی ترهەرچەن پەیوەندیدارە بەڵام لادانە.
چونکە بۆ کەسێکی سادەی کورد، چوارچێوە ئەخلاقیەکە (سیاقە ئەخلاقیەکە) ئاوای لێ دێ: ئایا بەڕاستی بۆ ئەوەی مەکتەبێک بکەیتەوە ئەبێ بچینە سەر مەزاری بارزانی و ماستاوێکی خەست بکەیت؟ ئەمە بێ ڕێزی نیە بە بارزانی، تەنها مانای ئەوەیە کە مادام ئەبێ ئەوە بکەم بۆ ئەوەی پێی بگەم، نایکەم. وە بۆ کەسانێک کە وا ئەزانن بەڕێز گولەن شوینکەوتوی نورسیە، ئەبێ لە خۆی بپرسێ: ئەگەر بەڕێز گولەن مامۆستای نورسی بوایە پێی نە ئەوت قسەکانی ئەتاتورک قەبوڵ بکە و ببە وەزیری کاروباری ئاینی؟
هەروەها کەسێکی موسوڵمانی غەیرە کورد و تورک ئەبێ لە خۆی بپرسێ: کام هەنگاوی بڵاوکردنەوەی ئیسلام بەم شێوەیە بوو؟ یان “قل هو اللە احد” باسی شتێکی تر ئەکات کە دیسان بەڕێز گولەن بواری بیرکردنەوەمان ناداتێ. وە بۆ کابرایەکی ئەمەریکیش هەمان پرسیار ڕاستە: ئایا ئەخلاقیەن کابرایەک ئەم ئامادەییەی تیا بێت ئەتوانێ گۆڕانکاری بکات ئەگەر تەواوی دنیا ببێت بە مەکتەبەکانی ئەوان؟
لە پەراوێزی ئەم پرسیارەدا: کوڕ و کچە گەنجەکانی دەرچوی مەکتەب و زانکۆکانی خواجە، کە ئێستا لەبەردەم گەورەترین بڕیاری ژیانتاندان، لانی کەم لە مێشکی خۆتی دانێ لەگەڵ کامە دامەزراوە هەڵس و کەوت ئەکەیت. لایەنی کەمی بزانە کە ئەوان لە کاتێکدا ئەڵێن سیاسەت ناکەین ئێوە نابەن بۆ ناساندنی شاعیر و هونەرمەندانی تورک، بگرە ناهێڵن بزانن نازم حیکمەت کێیە یان ئۆرهان پەموک کێیە. بەڵکو ڕاستەوخۆ بۆسەر شانۆی سیاسی تورکیا ئەبرێن.
لانی کەم بزانن کە ئەوان خۆیان بە دەزگای خێر نەناساندوە هەرچەن خۆیان بە خزمەتکار ناوزەد ئەکەن. هیچ یەک لە دەزگا خێرخوازیەکانی دنیا، وەک دەزگای پەنابەران یان مانگ و خاچی سوری نێوەدەوڵەتی خۆیان ناو نەناوە دەزگای خزمەت. هەر هیچ نەبێ یەکێ لە خانەوادەکەی خۆت هەڵبژێرە بتوانی شتە وردەکانیان لەگەڵ باس بکەیت. بەڵکە یەکێ لە خانەوادەکەی خۆت شتێک ئەزانێ کە منیش نایزانم.
چی تێ ئەچێ ئەگەر مامۆستا فەتحوڵا گولەن هەموو قسەکانیشی ڕاست بێت، تۆ دوو ڕای پێچەوانە تاقی بکەیتەوە بزانی هەر ئەو ڕاست ئەکات؟ بۆ نمونە چەن ساڵێ شتێکی تر بکەیت و دوایی بگەڕێیتەوە بۆ خزمەتکردن؟
یان نەخێر من بێ ڕێزی ئەکەم بەرامبەر جەنابی، وە وەک ئەم قوتابیە خۆشەویستیەکەت بۆ تورکی و تورکیا کەسانی وەک ئێمەی لێ کردوی بە دوژمن و مامۆستا و موراقیبەکانیشت بە فریادڕەس.
لە کۆتاییدا ئەڵێم: هیچ کەسێ ناتوانێ هیچ کەسێک بگۆڕێت.ڕێچکەی خۆمان، تەنها خۆمان ئەتوانین دیاری بکەین. نە گولەن ئەتوانێ تۆ بکات بە شاگردی خۆی نە ئەگەر هەموو ژیانم وەک شکسپیر بتوانم بنوسم ئەتوانم پەشیمانت بکەمەوە. مرۆڤ ئەبێ ناخی خۆی بگۆڕێت.
بڵۆگی لائق 